Organik gıda, kimyasal gübre, pestisit, hormon, antibiyotik, GDO gibi yapay girdiler kullanılmadan üretilen gıdalara denir. Organik gıda tüketimi, son yıllarda dünyada ve Türkiye’de giderek artan bir trend haline gelmiştir. doğal gıda tüketiminin artmasının sebepleri arasında sağlık, çevre, kalite, lezzet, etik ve sosyal sorumluluk gibi faktörler sayılabilir. Bu yazıda, organik gıda tüketim alışkanlığı ile ilgili bazı istatistiklere, avantaj ve dezavantajlara, tüketici davranışlarına ve önerilere yer vereceğim.
Organik Gıda Tüketimi İstatistikleri
Doğal gıda tüketimi, dünyada ve Türkiye’de hızla büyüyen bir pazar oluşturmaktadır. Dünyada doğal gıda pazarı, 2018 yılında 105 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır1. En fazla doğal gıda tüketen ülkeler ise ABD, Almanya ve Fransa’dır1. Türkiye’de ise doğal gıda pazarı, 2018 yılında 500 milyon dolar civarındadır2. Doğal gıda üretimi ise 2018 yılında 626 bin hektar alanda ve 213 çeşit ürünle gerçekleşmiştir3. Türkiye, doğal gıda üretiminde dünyada 11. sırada yer almaktadır3.
Doğal gıda tüketiminin artmasında, tüketicilerin sağlıklı, kaliteli, lezzetli ve çevreye duyarlı gıdaları tercih etmeleri önemli bir rol oynamaktadır. Organik gıda tüketicileri, bu ürünlerin üretiminde daha az kimyasal girdi ve hormon kullanılması ile insan sağlığı açısından GDO’lu tohumlar içermemesi nedeniyle organik gıdaları satın almaktadırlar4. Ayrıca doğal gıda tüketicileri, bu ürünlerin çevreyi korumaya, biyolojik çeşitliliği artırmaya, toprak verimliliğini yükseltmeye ve küçük çiftçilere destek olmaya katkı sağladığını düşünmektedir4.
Organik Gıda Tüketiminin Avantaj ve Dezavantajları
Organik gıda tüketiminin birçok avantajı olduğu gibi bazı dezavantajları da bulunmaktadır. doğal gıda tüketiminin avantajları şunlardır:
- Doğal gıdalar, kimyasal kalıntı içermediği için sağlığa zararlı maddelerden uzak tutar. Bazı araştırmalar, doğal gıdaların kanser, kalp hastalığı, alerji, obezite, diyabet gibi kronik hastalıklara karşı koruyucu etkisi olduğunu göstermektedir5.
- Doğal gıdalar, doğal yöntemlerle üretildiği için daha lezzetli, taze ve besleyicidir. Doğal gıdaların vitamin, mineral, antioksidan, fitokimyasal ve esansiyel yağ asidi içeriği daha yüksektir5.
- Doğal gıdalar, çevreyi korumaya katkı sağlar. Doğal tarım, toprağın verimliliğini artırır, erozyonu önler, su kaynaklarını korur, biyolojik çeşitliliği destekler, sera gazı emisyonlarını azaltır ve iklim değişikliği ile mücadele eder5.
- Doğal gıdalar, sosyal ve ekonomik faydalar sağlar. Doğal tarım, küçük çiftçilere gelir ve istihdam imkanı sunar, kırsal kalkınmaya katkıda bulunur, gıda güvenliği ve egemenliğini artırır, tüketici haklarını korur ve etik değerleri yükseltir5.
Doğal gıda tüketiminin dezavantajları ise şunlardır:
- Doğal gıdalar, konvansiyonel gıdalara göre daha pahalıdır. Doğal tarımın maliyeti, işgücü, sertifikasyon, üretim, işleme, paketleme, taşıma ve pazarlama gibi faktörlerden dolayı daha yüksektir6.
- Doğal gıdalar, daha az dayanıklıdır. Doğal gıdalar, koruyucu madde, renklendirici, tatlandırıcı, aroma verici gibi katkı maddeleri içermediği için daha çabuk bozulabilir, küflenebilir, solabilir veya çürüyebilir6.
- Doğal gıdalar, yeterli arz ve talep bulamayabilir. Doğal tarımın verimi, konvansiyonel tarıma göre daha düşüktür. Bu nedenle Doğal gıda üretimi, dünya nüfusunun artan gıda ihtiyacını karşılamakta yetersiz kalabilir6. Ayrıca organik gıda tüketimi, tüketicilerin bilinç, eğitim, gelir, kültür, tutum, inanç ve değer gibi faktörlerden etkilenebilir4.
Organik Gıda Tüketici Davranışları
Doğal gıda tüketici davranışlarını etkileyen birçok faktör vardır. Bunlar arasında demografik, psikolojik, sosyal, kültürel ve çevresel faktörler sayılabilir4. Doğal gıda tüketicilerinin genel özellikleri şöyledir:
- Doğal gıda tüketicileri, genellikle kadın, genç, eğitimli, gelirli, çocuklu, kentli ve sağlık bilinçli kişilerdir4.
- Doğal gıda tüketicileri, organik gıdaların sağlık, çevre, kalite, lezzet, etik ve sosyal sorumluluk gibi faydalarına inanır ve bu faydaları satın alma motivasyonu olarak kullanırlar4.
- Doğal gıda tüketicileri, organik gıdaları güvenilir yerlerden almaya dikkat ederler. Doğal gıdaların sertifikalı, etiketli, ambalajlı, markalı ve bilgilendirici olması tüketicilerin güvenini artırır4.
- Doğal gıda tüketicileri, organik gıda tüketimini bir yaşam tarzı olarak benimserler. Doğal gıda tüketimi, tüketicilerin kişilik, kimlik, değer, tutum, inanç ve normlarını yansıtır4.
Organik Gıda Tüketimine Yönelik Öneriler
Doğal gıda tüketimini artırmak için hem üretici, hem tüketici, hem de devlet tarafından yapılması gereken bazı öneriler şunlardır:
- Doğal tarımın maliyetini azaltmak için, üreticilere destek, teşvik, eğitim, danışmanlık, araştırma, geliştirme, sertifikasyon, altyapı, teknoloji, pazarlama gibi konularda yardımcı olunmalıdır.
- Doğal gıdaların fiyatını düşürmek için, tüketicilere indirim, kupon, kampanya, abonelik, sadakat programı, toplu alım, doğrudan satış gibi seçenekler sunulmalıdır.
- Doğal gıdaların kalitesini ve güvenilirliğini artırmak için, üreticilerin ve tüketicilerin doğal tarım standartlarına, sertifikasyon kurallarına, etiketleme yönetmeliklerine, denetim ve kontrol mekanizmalarına uyumları sağlanmalıdır.
- Doğal gıdaların çeşitliliğini ve erişilebilirliğini artırmak için, üreticilerin organik tarımı çeşitlendirmeleri, yeni ürünler geliştirmeleri, organik gıdaları farklı kanallarda (süpermarket, pazar, internet, mobil, vb.) satmaları teşvik edilmelidir.
- Doğal gıdaların bilinirliğini ve farkındalığını artırmak için, tüketicilere doğal gıdaların faydaları, avantajları, dezavantajları, özellikleri, tanımları, sertifikaları, etiketleri, markaları, fiyatları, kaliteleri, güvenilirlikleri, çeşitlilikleri, erişilebilirlikleri, tüketim alışkanlıkları, yaşam tarzları gibi konularda eğitim, bilgilendirme, tanıtım, reklam, sosyal medya, etkinlik, kampanya gibi faaliyetler düzenlenmelidir.
