EVALI Hastalığı ; Elektronik sigara, son yıllarda sigarayı bırakmak isteyen veya daha az zararlı olduğunu düşünen birçok kişi tarafından tercih edilen bir üründür. Ancak, elektronik sigara kullanımının da ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği ortaya çıkmıştır. Bu yazıda, elektronik sigara kullanımına bağlı akciğer hastalığı olan EVALI hakkında bilmeniz gerekenleri anlatacağız.
EVALI Hastalığı Nedir?
EVALI, elektronik sigara ilişkili akciğer hasarı anlamına gelen bir kısaltmadır. Bu hastalık, sadece elektronik sigara tüketirken kişide oluşan akut akciğer hasarı olarak tanımlanmaktadır. EVALI hastalığı, 2019’un başlarında, ABD’de birçok insanın ani olarak ciddi solunum problemleri yaşamasıyla birlikte ortaya çıkmıştır. Bu hastaların büyük bir kısmı, elektronik sigara veya türevlerini kullandıklarını belirtmişlerdir. Bu nedenle, bu hastalığın elektronik sigara kullanımı ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.
EVALI Belirtileri Nelerdir?
EVALI hastalığının belirtileri arasında şunlar yer almaktadır:
- Balgam, öksürük, nefes darlığı, ateş, bulantı, kusma, ishal, kilo kaybı, iştahsızlık gibi solunum ve sindirim sistemi ile ilgili semptomlar
- Göğüs ağrısı, karın ağrısı, baş ağrısı, kas ağrısı, eklem ağrısı gibi ağrı ile ilgili semptomlar
- Halsizlik, yorgunluk, bitkinlik, huzursuzluk, uykusuzluk, depresyon, anksiyete gibi genel sağlık durumu ile ilgili semptomlar
Bu belirtiler, elektronik sigara kullanımından birkaç gün sonra veya birkaç hafta sonra ortaya çıkabilir. Bu belirtiler, diğer akciğer hastalıkları veya enfeksiyonları ile karıştırılabilir. Bu nedenle, elektronik sigara kullanan ve bu belirtilerden herhangi birini yaşayan kişilerin, hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmaları gerekmektedir.
EVALI Tanısı Nasıl Konur?
EVALI hastalığının tanısı için şu kriterler aranmaktadır:
- Son 90 gün içinde elektronik sigara ve türevlerinin kullanılması
- Akciğer grafisinde her iki tarafta zatürre görünümü
- Diğer olası nedenlerin dışlanması
Bu kriterlere göre, hastaya EVALI tanısı konulabilir. Ancak, bu tanı kesin değildir. Çünkü, elektronik sigara kullanımına bağlı akciğer hasarının kesin nedeni henüz bilinmemektedir. Bu nedenle, hastanın detaylı bir öyküsü alınmalı, kan, idrar, balgam gibi testler yapılmalı, akciğer dokusundan biyopsi alınmalı ve diğer hastalıkların olmadığından emin olunmalıdır.
EVALI Tedavisi Nasıl Yapılır?
EVALI hastalığının tedavisi için şu yöntemler uygulanabilmektedir:
- Hastaneye yatış: Hastanın solunum durumu, oksijen seviyesi, kan basıncı, kalp atışı, vücut ısısı gibi değerleri sürekli olarak takip edilmelidir. Hastanın durumuna göre, yoğun bakım ünitesine alınması gerekebilir.
- Oksijen tedavisi: Hastanın oksijen seviyesi düşükse, burun kanülü, maske, ventilatör gibi cihazlarla oksijen verilmelidir. Oksijen tedavisi, hastanın solunumunu rahatlatmaya ve akciğer hasarını azaltmaya yardımcı olur.
- Antibiyotikler: Hastanın akciğer enfeksiyonu varsa, uygun antibiyotikler verilmelidir. Antibiyotikler, bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmeye ve komplikasyonları önlemeye yarar.
- Kortikosteroidler: Hastanın akciğer iltihabı varsa, kortikosteroidler verilmelidir. Kortikosteroidler, iltihabı azaltmaya ve akciğer fonksiyonlarını iyileştirmeye yarar.
- Antiviral ilaçlar: Hastanın viral enfeksiyonu varsa, antiviral ilaçlar verilmelidir. Antiviral ilaçlar, viral enfeksiyonları tedavi etmeye ve komplikasyonları önlemeye yarar.
- Mekanik ventilasyon: Hastanın solunumu yetersizse, mekanik ventilasyon uygulanmalıdır. Mekanik ventilasyon, hastanın solunumunu desteklemeye ve akciğer hasarını azaltmaya yarar.
EVALI Önlenmesi Nasıl Yapılır?
EVALI hastalığının önlenmesi için şu önerilerde bulunulmaktadır:
- Elektronik sigara ve türevlerinin kullanımından kaçınılması: Elektronik sigara ve türevlerinin, sigaradan daha az zararlı olduğu veya sigarayı bırakmaya yardımcı olduğu iddiaları doğru değildir. Elektronik sigara ve türevleri, akciğer hastalığına ve diğer sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle, elektronik sigara ve türevlerinin kullanımından tamamen uzak durulması gerekir.
- Sigarayı bırakmak isteyenlere profesyonel destek alınması: Sigarayı bırakmak isteyen kişiler, elektronik sigara veya türevlerine başvurmak yerine, profesyonel destek almalıdır. Sigarayı bırakmaya yardımcı olabilecek ilaçlar, nikotin replasman tedavileri, davranışsal terapiler, danışmanlık hizmetleri gibi yöntemler vardır. Bu yöntemler, sigarayı bırakmanın hem fiziksel hem de psikolojik yönlerine odaklanır ve başarı şansını artırır.
- Elektronik sigara kullananların solunum semptomları geliştirmeleri halinde hemen sağlık kuruluşuna başvurmaları: Elektronik sigara kullanan kişiler, solunum ile ilgili herhangi bir semptom geliştirdiklerinde, vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Bu semptomlar, EVALI hastalığının erken belirtileri olabilir. Erken tanı ve tedavi, hastalığın ilerlemesini ve komplikasyonlarını önlemeye yardımcı olur.
Sonuç
Elektronik sigara kullanımına bağlı akciğer hastalığı, son yıllarda ortaya çıkan ve ciddi sağlık sorunlarına yol açan bir hastalıktır. Lütfen sağlığınızı riske atmayın, Alkol, sigara ve tütün ürünlerinden uzak durun.
